تحلیل S.W.O.T کشور امارات متحده عربی در حوزه های چند گانه
(سیاسی، امنیتی- دفاعی و اقتصادی)
محمد صادق جوکار
مرکز بین المللی مطالعات صلح IPSC
مقدمه:
این مقاله، خلاصه شده یک پژوهش در مورد مسایل دفاعی و امنیتی آن به همراه تحلیل SWOT حوزه های مختلف این کشور است. اهمیت کشور امارات از بابت خریدهای گسترده نظامی این کشور و ایفای نقش احتمالی این کشور در زنجیره کشورهای تهدیدکننده نظامی ایران به رهبری آمریکاست. مفروض این پژوهش خریدهای نظامی امارات متحده عربی بخشی از عملیات Build Up نقشه احتمالی حمله نظامی به ایران است که در چارچوب استراتژی نظامی آمریکا در خاورمیانه و به هزینه مالی خود امارات انجام می شود. لازم به یادآوری است که از نظر نویسنده امارات متحده به همراه عربستان در حال ایفای سه نقش همزمان در ابعاد سیاسی، امنیتی-نظامی و اقتصادی علیه ایران است که در پژوهش گسترده تر و کلان در حال انجام است. این مقاله تنها به تحلیل خلاصه S.W.O.T موضوعات مختلف کشور امارات متحده عربی می پردازد.
درآمدی کلی بر کشور امارات متحده عربی
اقتصاد امارات متحده عربی، علیرغم مشکلات مهمی که بر روند رشد اقتصادی آن تاثیر گذاشته، همچنان قوی و محکم است.با اتکا به ذخایر عمده نفتی، اقتصاد این کشور کمتر تحت تاثیر تعارضات نظامی و وضعیت متشنج سیاسی منطقه قرار گرفته است. این کشور به طور غیر رسمی تحت کنترل دو شیخ نشین ابوظبی و دبی قرار دارد که حدود ۸۰ درصد GDP امارات متحده عربی متکی به آنهاست. با توجه به اتکا دبی به مبادلات مالی بین المللی، بحران مالی جهانی سبب گذار بیشتر قدرت سیاسی به سوی شیخ نشین ابوظبی شد که متکی به صنایع نفتی است.
از لحاظ نظامی، کنترل بر نیروهای نظامی و پلیس در هر شیخ نشین به صورت جداگانه و توسط حاکم ان شیخ نشین انجام می شود ولی روند تصمیم گیری کلی نظامی امنیتی توسط حاکمان محدودی صورت می گیرد. با در نظر گرفتن جمعیت کم امارات متحده عربی، میزان توانمندیها و ظرفیت نظامی این کشور قابل توجه است، هرچند این کشور زیرساخت های نظامی چندانی ندارد و تقریباً همه تجهیزات نظامی این کشور از خارج وارد می شود. امارات روابط گسترده ای با همه کشورهای مهم صادرکننده اسلحه چون ایالات متحده، روسیه، فرانسه، انگلستان دارد و سعی نموده است در خرید تسلیحات تعادل را بین صادرکنندگان اسلحه حفظ نماید.
از لحاظ ویژگیهای جمعیتی، کشور امارات دارای نرخ بالای نسبت ساکنین غیر شهروند خارجی دارد و برآورد می شود ۱که تنها میلیون نفر از ۸/۴ میلیون نفر جمعیت کلی ساکن این کشور دارای میلیت اماراتی باشند. مهمترین گروه جمعیت ساکن غیر شهروند این کشور هندی ها هستند که جمعیتی بیش از ساکنین بومی این کشور داشته و حدود ۷۵/۱ میلیون نفر هستند. این نکته که بیشتر افراد غیر شهروند در وضعیت نامساعد اقتصادی به سر می برند، در سالهای اخیر منجر به ظهور ناآرامیهایی شده است. در چنین شرایطی اگر این گروه تحت کنترل بیشتر قرار نگیرند و یا اختلافات کاهش پیدا نکند، پتانسیل بروز خشونت در این کشور بسیار بالا و جدی است.
از نظر سیاسی، موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور درنزدیکی مناطق امنیتی خطرناکی چون عراق و افغانستان قرار دارد ولی در حال حاضر این کشور با تهدید فوری امنیتی روبرو نیست. ثبات سیاسی این کشور تا حد گسترده ای بر عنصر قیمت های نفتی برای تحکیم موقعیت رژیم سیاسی استوار است و همین رانت نفتی و توزیع ان سبب جلوگیری از نارضایتی ها به سبب عدم وجود دموکراسی، عدم شفافیت و حقوق مدنی شده است. در نتیجه ظهور تهدیدات امنیتی مستقیماً با کاهش قیمت نفت و در نتیجه کاهش توان اعمال اقتدار رژیم سیاسی مرتبط است. به هرحال در بدترین سناریو نیز به نظر می رسد که این کشور درآینده نزدیک با احتمال اقدامات خشونت آمیز داخلی روبرو نیست و هرگونه تغییری احتمالاً به صورت تدریحی و تکاملی خواهد بود تا آشوب ساز.
تحلیل S.W.O.T کشور امارات متحده عربی
الف: تحلیل S.W.O.T بعد امنیتی
نقاط قوت:
■پیش بینی رشد اقتصادی در بلند مدت که می تواند پشتوانه هزینه های عظیم نظامی این کشور و حفظ امنیت درونی کشور باشد
■روابط نزدیک و مثبت با قدرتهای بزرگ جهانی شامل ایالات متحده، بریتانیا و فرانسه
■ائتلاف امنیتی با کشورهای به خوبی تجهیز شده نظامی در منطقه چون عربستان
نقاط ضعف:
■خط ساحل طولانی در منطقه ای که دارای تهدیدات دریایی بالایی است
■اتکا به ائتلاف های رسمی و غیر رسمی در موضوع دفاع ملی
■قدرتمندی اسلام گرایی افراطی و گرایشات تروریستی
■جمعیت گسترده ساکنین غیر شهروند ناراضی
فرصت ها:
■نظام سیاسی با ثبات با پشتیبانی نیروی نظامی
■توجه شدید مسئولان به تقویت سیستم دفاعی کشور
■افزایش اهمیت این کشور در رابطه با گسترش دایره تحریم بر ایران در نزد قدرتهایی مثل ایالات متحده و بریتانیا
■وجود فشار بیم المللی بر ایران و فرصت جویی امارات برای طرح دعاوی سرزمینی علیه ایران
■تمایل قدرت
تهدیدها:
■خطر گسترش فعالیت گروههای اسلام گرای رادیکال و ضعف اطلاعاتی دولت بر آنها
■خطر بروز شورشهای داخلی ساکنین غیر شهروند
■تهدید دموکراسی خواهی
■بازخیزی شیعیان این کشور تهدید بروز جنگ و اختلال در امنیت سرمایه گذاری در این کشور
ب: تحلیل S.W.O.T بعد دفاعی:
نقاط قوت:
■ارتباطات قوی با مهمترین فروشنگان تسلیحات
■دستیابی به تکنولوژیهای پیشرفته نظامی و سرمایه گذاریهای زیر ساختی در این زمینه
■اهمیت موقعیت استراتژیک این کشور در سیستم دفاعی امریکا در تنگه هرمز
■ارتباط ژئوپلیتیکی به خلیج فارس و دریای عمان
نقاط ضعف:
■ضعف نیروی انسانی ماهر در بهره گیری تجهیزات پیشرفته نظامی خریداری شده
■کوچک بودن ارتش این کشور
■وابستگی تقریباَ کامل به واردات نظامی
■عمق استراتژیک محدود
■نزدیکی مراکز ثقل جمعیتی و تجاری به مرزهای ساحلی
■ضعف سیستم اطلاعاتی
فرصت ها:
■درگیری اخیر آمریکا در مسادل منطقه ای و تمایل به فروش تکنولوژیهای پیشرفته
■فرصت ائتلاف امنیتی با کشورهای منطقه ای و فرا منطقه ای با جو گسترده ایران هراسی موجود
تهدیدها:
■نوسان قیمت نفت و احتمال کاهش توان دولت در خرید نظامی
■سازش سیاسی ایران با غرب
■ائتلاف دولت شیعی ایران و عراق
پ: تحلیل S.W.O.T بعد سیاسی
نقاط قوت:
■استاندارد های بالای زندگی مردم که تقاضا برای ایجاد نظام سیاسی دموکراتیک را تعدیل می کند
■محبوبیت شیوخ امارات از پشتیبانی و حمایت زیاد مردمی
■نقاط ضعف:
■فقدان دموکراسی در کشور به صورت بلندمدت با توجه به گسترش تحولات مردمسالارانه در کشورهای دیگر منطقه
نقاط ضعف:
■شخصیت محافظه کار شیخ خلیفه بن زاید که تقریبا غیرمحتمل است به خواسته های دموکراتیک تن در دهد
■ابهام در بحث جانشینی حکومت که ثبات کشور را در بلند مدت تضیف می کند
■نارضایتی شیوخ امارت های دیگر از توزیع قدرت سیاسی بین امارت های ابوظبی(ریاست) و دبی(نخست وزیری)
فرصت ها:
■همکاری فعالانه و نزدیک با شورای همکاری خلیج فارس در موضوعات امنیتی و اقتصادی
■امارات متحده عربی دارای سیاست حمایت از نیاز مصرف کنندگان در اوپک دارد تا استفاده از انرژی به عنوان ابزار سیاسی. این امر سبب روابط خوب این کشور با غرب شده است
تهدیدها
■مشاجره سرزمینی با ایران
■تهدید بی ثباتی به دلیل فقر ساکنین غیر شهروند
■ایفای نفش فعال در فشارهای سیاسی علیه ایران در چارچوب سیاست آمریکا که این کشور را در معرض انتقام جویی ایران قرار می دهد.
■مخالفت برخی از کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس چون عمان و قطر با حمایت از اقدامات تنش زای امارات متحده علیه ایران
ت: تحلیل S.W.O.T بعد اقتصادی
نقاط قوت:
■عضویت امارات متحده عربی در شورای همکاری خلیج فارس که دارای بازار مشترک (صندوق تعاون خلیج فارس) که دارای سیاست تاسیس پول واحد عربی است. البته هم اکنون ایم کشور مخالف مشارکت در این طرح است.
■امارات متحده عربی یکی از یبرال ترین رژیم های تجاری منطقه را در خلیج فارس دارد که سبب جذب جریان های مالی از سراسر جهان به این کشور شده است.
■نرخ تقریباَ ناچیز بیکاری شهروندن این کشور و تامین نیروی کار از خارج
■تلاش روبه پیشرفت تنوع بخشی به اقتصاد خود و تلاش برای به حداقل رسانی آسیب پذیری از نوسانات قیمت جهانی نفت
نقاط ضعف:
■نرخ ثابت ارزش پول این کشور با دلار با توجه کمترین میزان توانایی دولت بر سیاست های پولی و کاهش توان این کشور در هار فشار تورمی
■تاثیر شدید تحولات سیاسی منطقه ای در سیستم مالی این کشور
■عدم ارتباط ژئوپلیتیکی با بازارهایی چون در آسیای مرکزی
■محدودیت بازارهای داخلی و بازار کشورهای عربی حوزه خلیج فارس
فرصت ها:
■پیش بینی بالا بودن قیمت نفت پیش بینی در دوره قابل پیش بینی
■سرمایه گذاری زیاد این کشور در تنوع بخشی از صادرات نفت صرف در موضوعاتی مثل گردشگری، خدمات ملی و صنایع high-tech
■پیش بینی چشم انداز مطلوب افزایش گردشگری این کشور
تهدیدها
■سوبسیدهای زیاد به مایحتاح زندگی، سیستم مالیاتی قدیمی و کسری بودحه
■تاخیر پروژ ه های زیرساختی و ورشکستی بازار املاک
■تهدید مراکز تجاری بدیل بنادر امارات در دیگر کشورهای منطقه
نتیجه گیری و ارائه پیشنهاد
در ارزیابی تاثیراتی که وضعیت کلی کشور امارات متحده عربی در حوزه های مختلف می تواند بر امنیت ملی ایران بگذارد و نیز ارائه راهکار برای سیستم سیاستگذاری ج.ا. ایران، ضروری است که به ۶ نکته کلیدی توجه شود:
نکته اول: تدوین استراتژی ایران برای بهره گیری از نقاط ضعف W این کشور در حوزه های مختلف در چارچوب منافع و امنیت ملی ایران.
نکته دوم: برنامه ریزی برای تعمیق نقاط ضعف این کشورW و تبدیل آن به تهدید ملی این کشورT در چارچوب امنیت ملی ایران.
نکته سوم: تدوین استراتژی برای خنثی سازی تلاشهای این کشور برای تبدیل نقاط قوت S به فرصت O در چارچوب منافع و امنیت ملی ایران.
نکته چهارم: تدوین استراتژی برای ناکام ساختن تلاش های این کشور در بهره گیری فرصت ها O در چارچوب منافع و امنیت ملی ایران .
نکته پنجم: برنامه ریزی برای تبدیل نقاط قوت S به نقاط ضعف W در چارچوب منافع و امنیت ملی ایران .
نکته ششم: برنامه ریزی برای تبدیل فرصت های این کشورS به تهدید در چارچوب منافع و امنیت ملی ایران T.
هریک از موارد ۶ گانه فوق دارای شاخص های متعددی است که در پژوهشی گستردهتر ارائه می گردد.
