جشن ملی نوروز در شاهنامه فردوسي بزرگ
فردوسی بزرگ و سفارش به پاسداری از نوروز و جشنها و آداب و رسوم ملی ایران :
بیارید این آتش زردشت بگیرد همان زند و اوستا بمشت
نگه دارد این فال جشن سده همان فر نوروز و آتشکده
همان اورمزد و مه و روز مهر بشوید به آب خرد جان و چهر
کند تازه آیین لهراسبی بماند کین دین گشتاسبی
منوچهري :
آمدت نوروز و آمد جشن نو روزي فرا كامكارا، كار گيتي تازه از سر گير باز
يكي از جشنهايي كه در شاهنامه فردوسي از آن نام برده شده، آئين و مراسم نوروز مي‌باشد. در اين مقاله سعي بر اين است كه درباره مراحل پيدايش اين جشن ،زمان برگزاري ،استعمال كلمه نوروز و چگونگي آن در شاهنامه توضيحاتي داده شود . جشن نوروز از مهمترين مراسمي است كه از سالياني دور در بين ايرانيان فلات ایران رايج بوده و به يادگار مانده است . امروزه همه اقوام ایرانی نوروز را بر تمامی جشنهای برتری می دهند . ولی متاسفانه آنها از خانه خود توسط بیگانگان جدا شده اند و مرزهایی غیر واقعی بین آنها و ایران گذاشته شده است . گستره جشن نوروز امروزه در بسیاری از سرزمینهای ایرانی برقرار است : ایران - افغانستان - ازبکستان - تاجیکستان - ترکمنستان - آذربایجان - ارمنستان - کردستان سوریه و ترکیه و عراق و . . . شادي و سرور در اين زمان ،چندان دور از ذهن نيست زيرا جهان رنگي ديگر به خود مي‌گيرد و زمان ،زمان زايش زمين است و تولد گياه. حال از چه دوره‌اي اين عيد به صورت رسمي درآمده بهتر آن است كه بدانيم از چه زماني گاه شماري وجود داشته ؛ زيرا اگر اين آئين به صورت يك جشن در فصل بهار انجام مي‌شده است بايد در سال زمان معيني داشته باشد و داشتن وقتي مشخص لازمه اين گفتار مي‌گردد .
مي‌توان گفت ايرانيان پيشين با ديدن تغييرات جوي و طبيعي، هر دوره‌اي از سال را به نوعي زمان بندي كرده بودند . درگاه شماري مي‌خوانيم كه سال ايراني زماني به دو قسمت تقسيم مي‌شده ،زمستانِ ده ماهه و تابستانِ دوماهه .و سال در دوري از ادوار به دو قسمت تابستا هفت ماهه و زمستان پنج ماهه تبديل شده است .و همچنين «سال از عهدي بالنسبه قديم (و شايد از قديم‌ترين ازمنه نيز) به چهار فصل سه ماهه معروف تقسيم مي‌شده كه اسامي پهلوي آنها چنين است :وهار ـ هامين ـ پاتيژ ـ زمستان». (1) بنابراين نوعي گاه شماري به وجود آمده بود كه نسبتاً زمان تغيير و تحولات طبعيي را مشخص مي‌ساخته است . آرياييان قديم در هريك از دو فصل گرما و سرما جشني برپا مي‌نمودند و به پايكوبي مي‌پرداختند .و از طرفي مي‌بينيم كه «در عهد بسيار كهن ،سال از اول تابستان (انقلاب صيفي) و با تيرماه آغاز مي‌شده و دليل آن لغت «ميذيايري» است كه اسم گاهنبار پنجم از شش گاهنبار سال است . (2) اين جشن درحوالي انقلاب شتوي برپا مي‌شده و معني لغوي آن (نيمه سال) است. و از سوي ديگر درمي‌يابيم كه در زماني سال با اول تابستان شروع مي‌شده ،ولي نه با تيرماه ،بلكه با فروردين ماه. بيروني اول سال ايرانيان را فروردين و در انقلاب صيفي مي‌داند و اعياد خوارزمي نيز مؤيد همين ادعاست. و قرائني در دست است كه مي‌رساند اين جشن در عهد قديم يعني هنگام تدوين بخش كهن اوستا نيز درآغاز برج حمل (3) يعني اول بهار برپا مي‌شده وشايد بنحوي كه برما معلوم نيست، آن را در اول برج مزبور ثابت نگه مي‌داشتند . (4) پس اساس به وجود آمدن اين جشن آغاز بهار ،و در واقع شادي طبيعي از پايان فصل سخت سرماست .در اين فصل ،تمامي ناخوشي‌هاي مربوط به سرما از بين رفته و جاي آن را سبزي و طراوتي وصف نشدني فرا مي‌گيرد. زمين لباس تازه در برمي‌كند و زميني ديگر مي‌شود و شايد ،آدميان همين ديد را نسبت به خود نيز داشته‌اند. اين عقيده در اشعار شاهنامه هم ديده مي‌شود. هنگاميكه گيوبيژن را نمي‌يابد ،به چاره‌جوئي نزد كيخسرو رفته و از او مي‌خواهد كه او را دريافتن گمشده‌اش ياري نمايد. كيخسرو بدينگونه پاسخ مي‌دهد كه : بمان تا بيايد مه فرودين كه بفروزد اندر جهان هوردين بدانگه كه برگل نشاندت باد چو برسر همي گل فشاندت باد بگويم ترا هر كجا بيژنست بجام اندرون اين مرا روشنست تا زماني كه نوروز فرا نرسيده كيخسرو نمي‌تواند به جام جم نگاه بياندازد و اسرار ببيند .چرا؟ تنها در بهار است كه تغييراتي كاملاً محسوس جهان را فرا گرفته ،زندگي بار ديگر آغاز مي‌گردد.(البته زندگي گياهي كه شايد به همان اسطوره (مشي و مشيانه) و (يم ويمگ) برگردد كه اولين جفت انساني اند.) (5) پس انسان نيز تولدي دوباره مي‌يابد و از تمامي بديها جدا گشته ،مانند موجودي تازه به دنيا آمده ،بدون گناه مي‌گردد . كيخسرو نيز تنها در نوروز است كه مي‌تواند جام جم را در دست گرفته و راز هفت كشور را دريابد . يكي جام بركف نهاده نبيد بدو اندرون هفت كشور بديد زمان و نشان سپهر بلند همه كرده پيدا چه و چون و چند فردوسي ،آغاز شهرياري كيومرث (اولين انسان) و برتخت نشستن وي را در اول برج حمل مي‌داند . چنين گفت كائين تخت و كلاه كيومرث آورد و او بود شاه چو آمد ببرج حمل آفتاب جهان گشت با فرّ و آئين و آب بتابيد از آن سان زبرج بره كه گيتي جوان گشت از آن يكسره كيومرث شد برجهان كد خداي نخستين بكوه اندرون ساخت جاي و نيز در زمان پادشاهي جمشيد، هنگام برپائي نوروز در روز هرمزد از ماه فروردين است . سر سال نو هرمز فرودين بر آسوده از رنج روي تن دل ز کین
چو خورشید تابان میان هوا نشسته بر او شاه فرمانروا
جهان انجمن شد بر تخت اوی از آن بر شد قره بخت اوی
به جمشید بر گوهر افشاندند مر آن روز را روز نو خواندند
به نوروز تو شاه گیتی فروز بر آن تخت بنشست فیروز روز بزرگان بشادي بياراستند مي و جام و رامشگران خواستند چنين جشن فرخ از آن روزگار بما ماند از آن خسروان يادگار در شاهنامه مي‌خوانيم كه پس از طهمورث ،جمشيد پسر وي (6) به تخت پادشاهي نشست و همه مرغان و ديوان و پريان به فرمان او درآمدند .وي به ساختن آلات جنگي پرداخت ،رشتن و تافتن و بافتن به مردم آموخت، طبقات چهارگانه كاتوزيان ،نيساريان ،نسوريان و اهتوخوشي (7) را پديد آورد ،به ديوان دستور داد تا باآب و خاك ،گل درست كرده ،گرمابه و كاخهاي بلند سازند و سپس از سنگ ،گوهر بيرون آورد ،بويهاي خوش پديدار ساخت ،پزشكي را بوجود آورد و كشتي راني را به مردم آموخت وبعد از تمامي اين كارها ،تختي ساخت كه هرگاه اراده مي‌كرد ديوان آن را برداشته و به آسمان مي‌بردند و در روز هرمزد فروردين براين تخت بر آسمان رفت و جهانيان اين روز را روز نو خواندند . همه كردنيها چو آمد بجاي ز جاي مهي برتر آورد پاي بفركياني يكي تخت ساخت چه مايه بدو گوهر اندر نشاخت بجمشيد بر گوهر افشاندند مران روز را روز نو خواندند سرسال نو هرمز فرودين برآسوده از رنج روي زمين اغلب كتب قديمي جمشيد را پايه گذار نوروز دانسته‌اند. (8) دليل انتساب اين جشن به جمشيد به درستي بر ما معلوم نيست. اما با اطلاع به اينكه فردوسي شاهنامه را براساس روايتهاي قديمي و كتاب خداينامه به نظم درآورده است، در مي‌يابيم كه نسبت دادن اين جشن بجمشيد از دوران بسيار قديم معمول بوده است . در هر حال نوروز در ايران چنان اهميتي داشته است كه با روي كار آمدن دين زرتشت به عنوان يك دين حكومتي در زمان ساسانيان ،نه تنها از بين نرفت بلكه جايگاه خاصي نيز پيدا نمود . در اين عهد نوروز را در ميان ملت ايران و نيز در دربار ،مراسم مخصوص و تشريفات فراوان در كار بوده است و بتحقيق مي‌توان گفت كه در هيچ زمان نوروز را با اين همه تكلفات بجا نمي‌آوردند.» (9) مورخين يوناني مي‌نويسند كه ژوستين دوم امپراطور روم كمي بعد از جلوس خود به تخت كه در چهارم نوامبر سال 565 ميلادي بود سفيري به دربار انوشيروان فرستاد كه با شتاب تمام راه افتاده ،سفر كرد ولي در شهرهائيكه سر راه بود به جهت بعضي ترتيبات كه به فرمان شاهنشاه ايران داده شده بود ،حركتش به تأخير افتاد و مجبور گرديد كه در شهر دارا به جهت مراسم عيد نوروز مدتي توقف بكند . از اينجا معلوم مي‌شود كه در عهد ساسانيان نه تنها در پايتخت بلكه در ولايات نيز مراسم با شكوه مفصلي براي نوروز بجا مي‌آوردند.» (10) در قسمت تاريخي شاهنامه در زمان ساسانيان هنگاميكه نامي از آتشكده برده مي‌شود ،مكاني نيز به نوروز اختصاص دارد . از جمله :در زمان پادشاهي اردشير : به ديبا بياراست آتشكده هم ايوان نوروز و كاخ سده در زمان پادشاهي بهرام گور : برفتند يكسر به آتشكده به ايوان نوروز جشن سده همي مشك بر آتش افشاندند به بهرام بر آفرين خواندند چو شد ساخته كار آتشكده همان جاي نوروز و جشن سده در زمان پادشاهي شيرويه : ببخشيد چندي به آتشكده چه بر جاي نوروز و جشن سده و در آخر اينكه، نوروز در شاهنامه، از آغاز كتاب تا سرانجام آن (يعني تا زمان حمله اعراب به ايران) به صورت يك جشن ملي و در دوره ساسانيان بشكل يك آئين مذهبي ،براي ايرانيان گرامي بوده و جشن گرفته مي‌شده است و با اينكه بعد از حمله اعراب به ايران مدتي برگزار نمي‌گرديده اما به دلايلي از جمله اشتياق ايرانيان به اجراي اين مراسم ،باقي و براي ما به يادگار مانده است . پي نوشت : ـ گاه‌شماري در ايران ـ حسن تقي زاده ـ ص 44 ـ براساس اسطوره خلقت‌به يكسال ،در پي هر آفرينش جشني برپامي‌شود و چون شش آفرينش وجود دارد ،شش جشن نيز در طي سال برگزار مي‌شود. اين جشنها شش گانه را گاهنبار مي‌خوانند .جالب توجه اين است كه در ادبيات ديني زردشتي سخني از نوروز و مهرگان و اعياد بزرگ ملي نيست و محتملاً اين اعياد ملي با اعياد بومي پيش از آريائيان مربوط بوده است. «پژوهشي در اساطير ايران ص 20».اين گاهنبارها به ترتيب عبارتند از :1ـ ميديوزرم زمان خلق آسمان 2ـ ميديوشهيم زمان به وجودآمدن آب 3ـ پتيه شهيم زمان آفريده شدن زمين 4ـ اياسرم زمان خلق شدن گياه 5ـ ميديارم زمان آفرينش جانوران 6ـ همسپتمدم زمان آفريده شده انسان. (براي اطلاع بيشتر نگاه كنيد به يشتها ج 1 ص 594). ـ اسامي برجهاي فلكي كه بترتيب از اولين ماه بهار آغاز مي‌گردد عبارتست از :جمل ،ثور ،جوزا،سرطان ،اسد ،سنبله، ميزان،عقرب ،قوس ،جدي ،دلو ،حوت . ـ برهان قاطع ـ با حواشي دكتر معين ـ ذيل لغت نوروز . ـ نخستين جفت انساني يعني مشي و مشيانه در زمان مرگ كيومرث چون نطفه‌اي از وي جدا گشته و به مدت چهل سال بر روي خاك بود تا آن‌كه چون گياه ريواس از زمين روئيد و به دو قسمت تبديل شد كه داراي هيئتي انساني بودند يكي نر و ديگري ماده و از ايشان فرزنداني بوجود آمد كه در تمامي جهان پراكنده گشتند . ـ براي اطلاع بيشتر نگاه كنيد به يشتها ج 1 ص 180 و حماسه سرائي در ايران ص 424 ـ آذربان ـ جنگجويان ـ كشاورزان ـ دست ورزان ـ البته بعد از اسلام ایرانیان روايات متعددي درباره علل پيدايش نوروز ساخته اند تا اعراب با روحیه اعراب خوش آینده باشد و این جشن در اوایل اسلام منع نگردد . . از جمله «گويند خداي تعالي در اين روز عالم را آفريد و هر هفت كوكب در اوج تدوير بودند واوجات همه در نقطه اول حمل بود .در اين روز حكم شد كه بسيرو دور درآيند و آدم عليه السلام را نيز درين روز خلق كرد، پس بنابراين اين روز را نوروز گويند» برهان قاطع ـ ذيل كلمه نوروز. وقتي سليمان بن داود انگشتر و سلطنت خود را از دست داده بود همينكه پس از چهل روز به سلطنت خود رسيد و عظمت و جلال پيشين خود را بدست آورد، سلاطين بحضورش آمدند و مرغها بخدمتش كمر بستند آنوقت ايرانيان گفتند كه نوروز آمد يعني روز نو رسيد. از آن به بعد آنروز را روز نو ناميدند». آثار الباقيه . ـ مقاله نوروز بقلم دكتر ذبيح الله صفا ـ مجله مهر ـ ش 3 ص 273. ـ مقاله اساس نوروز جمشيدي ـ حسين كاظم زاده ،ايرانشهر شماره 10 از جلد اول ص 261 نوروز
«
«
1
2
3
4
5
6
7
8
«
9
10
سوسن فرهنگي
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نوروز جشن آفرينش
نوروز و جشن نورزي يك آيين كهن و همگاني و مربوط به نو شدن و جوان شدن طبيعت است. در اقوام مختلف جهان و بوميان ايران، پيش از آمدن آريايي هاي به ايران، نوروز از مهم ترين اعياد بوده است. مهرداد بهار نوروز را يك جشن همگاني در فرهنگ ايران و بين النهرين آيين نوروزي را يك سنت كهن و محتملا رايج از هزاره سوم پيش از ميلاد و در منطقه مي داند و مي نويسد: " اين آيين يا همراه با كوچ بوميان نجد ايران به بين النهرين به آن سرزمين رفته، يا هم زمان در سراسر منطقه وجود داشته است.
نوروز در فرهنگ هاي منطقه در اقوام سامي نيز از كهن ترين زمان ها شناخته شده بود
بيشتر روايات اسطوره اي
پادشاهان هخامنشي از تخت جمشيد كه محلي مقدس و مخصوص نيايش بود، به هنگام نوروز براي برگزاري آيين هاي ويژه نوروزي و استقبال از نمايندگان اقوام مختلف مادي، عيلامي، بابلي، خوزي، آشوري، هندي، تونسي، آفريقايي و
در دوران اشكانيان
1-
مردم ايران و حكومت هاي ايراني محلي در دوره عباسيان و حكومت هاي توانمند ايراني پس از عباسيان به ويژه سامانيان
برخي نسبت هاي مردمي و مراسم نوروزي
مقدمه نوروز چنين است كه در ميدان هاي عمومي، با نقاره و شيپور و سنج از نيمه شب تا ظهر نوازندگي مي كنند
شير سنگي
در بسياري از شهرها و روستاها شير سنگي وجود داشت كه در زمان هاي كهن نمادي از نيروي آناهيتا، فرشته باروري و آب بوده اند
آوردن آب از آسياب ها و چشمه سارها
درزمان ساسانيان در برخي از روستاها رسم بر اين بود كه آب پاي سفره هفت سين را مي بايستي دختران شوي ناكرده از چشمه سارها، به ويژه از زير آسياب ها بياورند، زيرا نوروز هنگام زايش و باروري است و كوزه آب كه نمادي است از آناهيتا بايد در خوان نوروزي نهاده شود
هفت سين
در زمان ساسانيان، قاب هاي زيباي منقوش و گرانبهايي از جنس كائولين از چين به ايران آورده مي شد و يكي از كالاهاي ارزشمند بازرگاني چين و ايران آورده مي شد و يكي از كالاهاي ارزشمند بازرگاني چين و ايران همين ظرف هايي بود كه بعدها به نام كشوري كه از آن آمده بود نامگذاري شد به نام
اسطوره سيزدهم فروردين
رسم بيرون رفتن از خانه در روز سيزدهم فروردين و آن روز را به شادي و تفريح گذراندن از روسوم ديرين ايراني است و آخرين قسمت از جشن هاي نوروزي است
ناخجستگي شماره سيزده و روز سيزده
حادثه هاي بزرگ گيهاني در روزگاران كهن، بارها فلاكت و بلاهاي بسيار براي دنياي خاكي ما پديد آورده اند
بن مایه :
برومند سعيد، جواد،
فره فروشي ، بهرام ،
«نوروز جمشيد»، انتشارات توس، چاپ اول 1377، تهران بلوكباشي، علي، «نوروز» دفتر پژوهش هاي فرهنگي ، 1380 ، تهران «جهان فروري» انتشارات كاريان، 1364، چاپ دوم، تهران هنر درخشان ايران زمين . نيز در بسياري از مردم جامعه هاي عرب دوره جاهليت آن را جشن مي گرفتند. در اوستا به نوروز اشاره اي نشده است و مهرداد بهار اشاره نكردن به نوروز را در اوستا به علت زردشتي نبودن اين جشن و مرسوم نبودن چنين آييني در شرق ايران احتمال داده است. در نوشته هاي پهلوي و مانوي از نوروز، جشن اول سال نو بسيار گفته شده است. در تخت جمشيد نيز كه يك مركز آييني – ديني بوده، مراسم نوروز برگزار مي شده است. – افسانه اي ايران دوره پيشدادي را زمان پيدايي نوروز و جمشيد، چهارمين پادشاه پيشدادي را بنيانگذار نوروز و آيين نوروزي به شمار آورده اند. بنا بر پژوهش هايي كه روي آثار سنگ نگاره ها و كتيبه هاي مانده از دوره هخامنشيان انجام شده، مردم آن زمان به درستي با نوروز آشنا بوده اند و نوروز را به عنوان آييني كهن به هنگام گردش سال جشن مي گرفته اند. ...با پوشاك قومي – ملي خود ، در تخت جمشيد گرد مي آمدند و نوروز و نوشدگي سال را در كاخ آپادانا، در برابر شاه جشن مي گرفتند و هديه هاي خود را به پادشاه ايران اهدا مي كردند. (250 پ م تا 226 م ) و ساسانيان (224 تا 652 م ) مردم نوروز را بنا بر سنت هاي فرهنگي رايج در فرهنگ مردم ايران در آغاز سال نو جشن مي گرفتند. نوروز و جشن نوروزي در ميان ايرانيان، چنان اهميت داشت كه برخي از جشن هاي مهم را به شمار روزهايي كه تا نوروز فاصله داشت، مي خواندند. ايرانيان نوروز را هم چون نياكان خود جشن مي گرفتند. در برگزاري آيين هاي نوروزي در آغاز بهار، سخت مي كوشيدند. در سرزمين هاي اسلامي، سه گونه عيد در آغاز سال وجود داشت. آغاز سال ايراني يا شامي كه مصادف با اوايل بهار بود. 2- آغاز سال قبطي (مصر) كه به آخر اوت (نهم شهريور) مي افتاد. 3- و بالاخره آغاز سال هجري قمري كه هر سال تفاوت مي كرد. بر اين عيدها بايد آغاز سال ايراني قديم را كه آغاز تابستان بود نيز افزود. (261 تا 389) در خراسان بزرگ و بوئيان (320 تا 348) در ايران جنوبي و عراق در زنده و پويا نگه داشتن نوروز و آيين هاي نوروز در ميان جامعه مسلمان نقش بسيار مهمي داشتند. در دوره صفوي، جشن و آيين هاي نوروزي با برخي از آيين هاي و آداب اسلامي درآميخت و رنگ ديني گرفت. براي اعتبار بخشيدن به رفتارهاي مسلمانان در آيين هاي نوروزي و شرعي و رواداشتن آنها، مجموعه اي حديث و ورايت در چگونگي پيدايش نوروز و ارزش و اعتبار و تقدس آن نقل و گردآوري كردند. اين حديث ها و روايات شان و منزلت نوروز و آيين هاي مربوط به آن را نزد شيعيان ايراني بيش از پيش بالا برد و به آنها اهميت بخشيد. . پس از آن مردم بلافاصله محل كار خود را ترك مي گويند و همه با هياهو و خوشحالي به مساجد، ميدان ها و ساختمان هاي عمومي روي مي آورند و همه به هم تبريك مي گويند. اسب دواني، چوگان بازي، كشتي گرفتن، جامه نو پوشيدن، حنا بستن و... از جمله سنت هايي است كه هميشه در اين زمان از سال انجام مي شده . نوروز و آزادي زندانيان در زمان هخامنشيان انجام مي گرفته. جمشيد پس از پروزي بر ديوان و برقراري حكومت داد و برابري كه در نخستين روز نوروز انجام شد، زندانيان را آزاد كرد. . در اين گونه جاها، دوشيزگان به هنگام شب سوري آيين هاي نيايشي با تنديس شير داشتند. دختران بر روي شير مي نشستند و از زير دست و پاي آن چندين بار مي گذشتند و پشت و شكم آن شير را نوازش مي كردند و از آن مراد مي طلبيدند و فرزندان نيرومند مي خواستند . در تهران نمادي ديگر وجود داشت و آن توپ بود. دختران دم بخت از توپ مرواريد در اين شهر در زمان هاي پيشين ، حاجت مي طلبيدند. . «چيني» و به گويش ديگر به صورت سيني و معرب «صيني» در ايران رواج يافت. براي چيدن خوان نوروزي از همين ظرف ها استفاده مي شد آنها را به عدد هفت امشاسپند كه عبارتند از ارديبهشت، خرداد ، مرداد ، شهريور ، بهمن ، اسپندارمذ و خود اهورامزدا، بر سر خوان هاي نوروزي مي گذاشتند و از اين رو خوان نوروزي، به نام هفت سيني و يا هفت قاب نام گرفت و بعدها با حذف «يا» به شكل هفت سين درآمد. يكي از لوازم خوان نوروزي، كتاب مقدس بود و چون اين جشن ملي است، هر خانواده مي توانست كتاب مذهبي ويژه خود را بر خوان نوروزي بگذارد. از ديگر خوراكي هايي كه در زمان ساساني بر خوان نوروزي مي گذاشتند نان بود كه نمادي از بركت است. در آن زمان، گرده نان هايي به اندازه يك كف دست يا اندكي كوچك تر مي پختند و آنها را دون مي ناميدند و بر سر سفره هفت سين مي گذاشتند. شير تازه دوشيده شده در خوان نوروزي نمادي است از غذاي نوزادان گيهاني زيرا بنا بر اسطوره آفرينش انسان، در گهنبار همسپنتمدم ، يعني در سيصد و شصت و پنجمين روز سال آفريده شد. بنابراين در جشن زاديش آدميان، همانطور كه كودك نوزاد به شير نياز دارد، نوزادن گيهاني نيز به شير كه در دين ايران كهن بسيار مقدس است، نياز دارند. تخم مرغ بن مايه خوان نوروزي است و انواع سفيد و رنگين آن مي بايستي خوان هفت سين را زينت بخشد. زيرا تخم و تخمه نمادي است از نطفه و نژاد و در روز جشن تولد آدميان كه تخمه و نطفه پديدار مي گردد، تخم مرغ تمثيلي است از نطفه باروري كه به زودي بايد جان گيرد و زندگي يابد و زايش گيهاني انجام پذيرد. پوست تخم مرغ خود نمادي است از آسمان و طاق گيهاني. آينه، سمنو، ماهي، سيب، انار و سكه از ديگر چيزهايي است كه خوان نوروزي به آنها مزين مي شود. روياندن سبزه و نگريستن به رويش و بالش دانه ها در دوازده روز و جشن نوروز از آيين هاي كهن ايرانيان بوده است. رشد بيشتر هر يك از دانه هاي كاشته شده را در گردش سال مظهري از رشد خوب آن دانه هاي كاشته شده را در گردش سال مظهري از رشد خوب آن دانه در سال نوي زراعي مي پنداشتند. ايرانيان كهن، سبزه روياندن را از زمان جمشيد مي دانستند و معتقد بودند كه، جمشيد پس از سركوب اهريمن و پيروانش، كه بركت را از مردم روي زمين گرفته بودند و باد را نمي گذاشتند كه بوزد و درختان برويند، به زمين بازگشت. در اين روز كه نوروزش ناميدند، هر چوب و درختي كه خشك شده بود باز روييد و سبز شد. يادآوري مردگان و بزرگداشت روان درگذشتگان در آخرين روزهاي پايان سال، به ويژه در آخرين شب جمعه سال كهنه، بازمانده از آيين هاي نياپرستي در جامعه هاي دوران ايران باستان است. روز عرفه (آخرين پنج شنبه سال) كه در برخي جاهاي ديگر ايران مانند خراسان به «روز بي بي حور» معروف است، روز مردگان مي پندارند و باور دارند كه روان هاي مردگان در اين روز آزادند و از آسمان به زمين فرود مي آيند تا آن روز را نزد كسانشان بگذرانند. . در اساطير ايراني عمر جهان هستي 12 هزار سال است و عدد 12 از بروج دوازده گانه گرفته شده است و پس از اين دوازده هزار سال و عدد 12 از بروج دوازده گانه گرفته شده است و پس از اين دوازده هزار سال عمر جهان بسته مي شود و انسان هايي كه در جهان هستي وظيفه آنها جنگ در برابر اهريمن است، پس از اين دوازده هزار سال، پيروزي نهايي بر اهريمن مي يابند. از آن پس ديگر جهان مادي وجود نخواهد داشت و آدميان به جايگاه ابدي خويش به عالم مينو باز مي گردند. با دانستن اين موضوع مي توان گفت كه اولين دوازده روز جشن زايش انسان گويا تمثيلي از اين 12 هزار سال زندگي انسان ها است و روز سيزدهم تمثيلي از هزاره سيزدهم، مي تواند باشد كه آغاز رهايش از جهان مادي است و از اين رو روز سيزدهم مي تواند روز بازگشت ارواح به مينو و روز بزرگ رامش گيهاني باشد. در متون كهن فارسي به بيرون شدن از خانه ها و به صحرا رفتن در روز سيزدهم فروردين اشاره اي نشده است. توجيه ديگري كه براي مراسم نوروز شده اين است كه، روز سيزدهم سال نو گويا در دوران هاي كهن روز ويژه طلب باران بهاري براي كشتزارهاي نودميده بوده است. روزهاي ماه در ايران قديم نامي ويژه داشت و هر يك متعلق به ايزدي بود و روز سيزدهم متعلق به ايزد تير يا «تيشتري» بود، كه ايزد باران است. براي اينكه اين ايزد پيروز باشد، لازم بود كه همه مردمان در نماز از او نام برند و او را بستايند و از او طلب باران كنند. روز سيزدهم نوروز گويا روز رسمي همه مردم براي طلب باران، براي همه سرزمين هاي ايران بوده است كه در اوستا آمده و افكندن سبزه هاي تازه دميده نوروزي به آب روان جويبارها تمثيلي است از دادن فديه به ايزد آب در آناهيتا و ايزد باران و جويبارها «تير». در اين روز مردم همه به دشت و صحرا مي روند و از بامداد تا شامگاه به شادي و سرور مي پردازند. . از اين حادثه و بلايا در متون كهن نام برده شده است. در بعضي كتب مذهبي مانند اوستا، ودا، تورات، انجيل و كتاب هاي پهلوي و ... اشاره اي به اين حادثه ها شده است. زمين لرزه و سيل و طوفان بسيار اتفاق افتاده است، اما همواره بدترين آنها در خاطر مردمان پايدار مانده است. يكي از حادثه هاي سهمگين گيهاني كه ذكر آن در تورات آمده است، در روز سيزدهم سال نو مصري كه مانند جشن فروردين ايراني به هنگام تعادل بهاري خورشيد گرفته مي شد به وقوع پيوسته و موجب مرگ عده زيادي از انسان ها شده است. اين روز مصادف با روز سيزدهم ماه ايراني است . در آن روز سيزدهم سال نو، گويا ستاره اي دنباله دار در فضاي زمين درخشيده است به طوري كه در افق ايران نيز آن را ديده اند. بر اثر برخورد اين ستاره با زمين آتشفشان ها آغاز آتشفشاني كرده اند و زمين لرزه اي سهمگين روي داده است و كاخ ها ويران گشته اند اين حوادث، اين انديشه را در ذهن مردم پديدار كرد كه هر چند هزار سال يك بار واقعه اي اينچنيني رخ خواهد داد. از همين رو است كه مردم به طور سنتي در هر سال به هنگام روز سيزدهم فروردين منتظر واقعه اي سهمگين بوده اند، از اين جهت خانمان خود را رها مي كردند و در اين روز زير سقف و بام نمي ماندند، تا اگر زمين لرزه اي رخ دهد در امان بمانند. رفته رفته روز سيزدهم سال و در پي آن شماره سيزده، رنگ نحس و ناخجستگي گرفت و مردم در همه جاي دنيا از عدد سيزده پرهيز كردند و عدد سيزده يك ترس و وحشت براي همه ايجاد كرد. در حال حاضر در ايران، اروپا و آمريكا شماره خانه هايي كه به 13 مي رسد را به صورت 1+12 مي نويسند. در تمام دنيا عدد 13 بدشگون و بديمن است. مانند عدد هفت که مقدس ترین شماره در ایران بوده و هست و به ادیان دیگر هم رفته است . مانند آرامگاه کوروش بزرگ که بر طبقه هفتم سنگی سترگ بنا شده است و یا هفت آسمان و . . .
