قرارداد استعماری 1919 ایران و انگلیس

دانلود کامل قرارداد 1919

در 17 مرداد 1298 ـ 9 اوت 1919 ـ قرارداد وثوق الدوله با استعمار انگلستان به امضاء رسید. پس از خاتمه جنگ اول جهانی، انگلستان ـ یكی از فاتحین این جنگ ـ قدرت مسلط خارجی در ایران به شمار می‌آمد. زیرا نه تنها نیروهای عثمانی و حامیان آلمانی آنها شكست خورده و از خاورمیانه بیرون رانده شده بودند، بلكه روسیه هم به علت بروز انقلاب بلشویكی دچار آشفتگی و جنگ داخلی بود. بر این اساس انگلیسی‌ها نیروهای خود را تا شمال ایران پیش رانده و از طریق مرزهای جنوبی روسیه به نیروهای مخالف رژیم كمونیستی جدید روسیه كمك می‌كردند.

انگلیسی‌ها برای تثبیت نفوذ خود در ایران، در نهم اوت 1919 و در شرایطی كه احمدشاه قاجار در آخرین ماههای حكومت خود فاقد هرگونه نفوذ سیاسی در كشور بود و سلسله قاجار در آستانه انقراض قرار داشت‌، قراردادی با نخست وزیر وقت ایران ـ وثوق الدوله ـ امضاء كردند. به موجب این قرارداد كلیه تشكیلات نظامی ومالی ایران تحت نظارت انگلیسی‌ها قرار می‌گرفت و امتیاز راه‌آهن و راه‌های شوسه ایران نیز به آنها واگذار می‌شد. پس از امضای این قرارداد، بین وثوق الدوله و «سرپرسی كاكس‌» وزیر مختار انگلیس، كه خبر آن محرمانه نگاه داشته شده بود، انگلیسی‌ها منتظر تصویب قرارداد از طرف مجلس ایران نمانده و یك هیأت نظامی به ریاست ژنرال «دیكسون‌» و یك هیأت مالی به ریاست «آرمیتاژ اسمیت‌» برای تشكیل سازمان جدید ارتش ایران و اداره امور مالیه كشور به ایران فرستادند.

قرارداد 1919 كه ایران را عملاً تحت الحمایه انگلستان قرار می‌داد با مخالفت شدید افكار عمومی مواجه شد و به تصویب مجلس نرسید. حتی احمدشاه قاجار نیز تحت تأثیر مخالفت‌های گسترده مردم، حاضر نشد این قرارداد را تایید كند. وثوق الدوله با فشار افكار عمومی در چهارم تیر 1299 استعفا داد و مشیرالدوله ـ جانشین وی ـ قرارداد را لغو وعذر مستشاران انگلیسی را خواست‌.

وثوق الدوله كه بود؟
حسن وثوق ـ وثوق الدوله ـ برادر بزرگ احمد قوام ـ قوام السلطنه ـ 1251ش‌. در تهران متولد شد. پس از فراگیری تحصیلات مقدماتی و آموختن صرف و نحو عربی و دستور زبان فارسی زبان‌های فرانسه و انگلیسی را آموخت‌. در دوره اول مجلس شورای ملی (مهر 1285 تاتیر 1287) از تهران به نمایندگی انتخاب شد. در كابینه سپهدار اعظم (محمد ولی‌خان تنكابنی‌) برای نخستین بار به وزارت دادگستری منصوب شد. در كابینه صمصام السلطنه وزیر خارجه بود و در كابینه مستوفی الممالك وزیر مالیه بود. در 1295 ش. از سوی احمدشاه به رئیس الوزرایی منصوب شد، اما در خرداد سال بعد، از این سمت استعفا كرد. سپس در كابینه عین الدوله وزیر علوم و اوقاف شد.

وی مجدداً در تیر 1297 توسط احمدشاه رئیس الوزرا شد واین سمت را تا تیر 1299 حفظ كرد. او سپس راهی اروپا شد اما مصادف با كودتای سوم اسفند رضاخان به تهران آمد. در اروپا برای توفیق كودتای رضاخان رایزنی‌هایی با انگلیسی‌ها داشت‌. با این وجود پس ازبازگشت به تهران، رضاشاه در یك حركت عوامفریبانه، مبلغ دویست هزار تومان رشوه دریافتی از انگلستان را در رابطه با قرارداد 1919 از وی بازستاند. وثوق الدوله در اواخر عمر یك بار دیگر به نمایندگی مجلس انتخاب شد. و سپس در دی 1314 ریاست فرهنگستان اول را عهده‌دار گردید. وی كه شاعر نیز بود در 5 بهمن 1329، در 78 سالگی در تهران درگذشت و در قم به خاك سپرده شد.

ادامه در دانلود...