سیمای خلیج فارس در منابع ادبیات عرب
تاریخ:۱۳۸۸/۰۵/۱۷
سیمای خلیج فارس در منابع ادبیات عرب
د.احمد موسي
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شعیب الدکالی شهر الجدیده مغرب
پژوهشگر در مطالعات ایران
دانلود کامل پژوهش
ما میدانیم که آبراه مهم خلیج فارس ، به دلیل موقعیت عظیم استراتژیکی خود همیشه صحنه دخالت و رقابت قدرتهای سلطه گر جهانی بوده است ، شاید پدیده اکتشاف و استخراج نفت نیز به اهمیت منطقه ای آن افزوده است ، به نحوی که مسئله بهره برداری و صدور آن موضوع اصلی مراودات و مذاکرات سیاسی اقتصادی و نیروکشی های قرن اخیر بوده است.
در بررسی پیشینه تاریخی منطقه خلیج فارس و سرزمین کهن ایران ، به روشنی مشاهده میگردد که چگونه این جاذبه ها ، زندگی سیاسی ایران را دستخوش تحولات در ایجاد توازن قوا یا ریزش موازنه ساخته است.چنانچه تا هنگامیکه آبراه خلیج فارس زیر سلطه مستقیم امپراتوری استعمارگر بریتانیا قرار داشت ، امنیت بدون معارض در منطقه حکمفرما بوده است و در پایان سال 1971 میلادی که آن کشور به دلایل مربوط به خود قوای خود را از حوزه خاورمیانه بیرون کشید ، موازنه استعمار ساخته منطقه ای به هم ریخته شد.
از آن پس دیپلماسی ایران با ایجاد روابط خوب با کشورهای منطقه و تدبیر عقد قرارداد الجزایر به سال 1957 ، از موضع قدرت برتر نظامی ، با کشور عراق و بازپس گیری جزایر مهم سه گانه تنب های بزرگ و کوچک و ابوموسی ، برای اولین بار در قرن اخیر بار مسئولیت خطیر پاسداری از امنیت خلیج فارس ، دریای عمان تا میانه اقیانوس هند را با موفقیت بر دوش گرفت.تا اینکه گرایش غیر متعارف رژیم سلطنتی ایران به وابستگی ابرقدرت آمریکا ، به جای حفظ فضای همبستگی کشور با موازین متعادل بلوک غرب و خودمحوری مغرورانه دولت مردان در مقابل خواست های اکثریت جامعه ، رژیم ایران را با بروز انقلابی فراگیر سرنگون ساخت.
خلیج فارس در منابع تاریخی و جغرافیایی کهن
خلیج فارس یک نام کهن تاریخی است که از بدو تاریخ بر روی این خلیج گذاشته شده است.خلیج فارس و مترادفهای آن از زمان تاریخ مکتوب جهان تا کنون در همه ادوار تاریخی و در همه زبانها و فرهنگها به همین نام بکار رفته و نقشه های تاریخی این نام در موزه های جهان به عنوان میراث فرهنگی ملل در یونسکو ثبت شده است – بنابراین نام جزوی از میراث معنوی و فرهنگی ملل محسوب میشود.
با نگاهی به پیشینه و اسناد بر جای مانده از چندین هزار سال پیش تا کنون ، مشخص می شود که خلیج فارس در تمام طول تاریخ و به اعتراف موافق و مخالف "خلیج فارس" بوده است.قدمت این خلیج با همین نام چندان دیرینه است که عده ای معتقدند خلیج فارس گهواره تمدن عالم یا مبدا پیرایی نوع بشر است.1
داریوش بزرگ برای نخستین بار در محل کنونی کانال سوئز فرمان کندن ترعه ای را داد و کشتی هایش از طریق همین ترعه به دریای مدینترانه راه یافتند.سامی در کتاب تمدن هخامنشی در معرض ذکر اهمیت حفر کانال سوئز ، چنین بیان میدارد:
یکی از نظر لشگرکشی ، تا نیروی دریایی ایران بتواند به سهولت از کرانه های خلیج فارس و بحر عمان و اقیانوس هند به کرانه های دریای مدینترانه و بحر اسود و آسیای صغیر و بحر الجزایر برسد.2
داریوش به یادبود این کار بزرگ و پر ارزش لوحه سنگی با خطوط میخی پارسی ، عیلامی ، بابلی و مصری در آنجا نصب مینماید.3 که یکی از بعدههای این لوحه سنگی چنین است:
داریوش شاه گوید:من پارسی هستم ، از پارس مصر را گرفتم ، فرمان کندن این ترعه را دادم از رودی به نام نیل که در مصر جاری است تا دریایی که از پارس می رود.پس از آن این ترعه کنده شد چنانچه فرمان دادم و کشتی ها از مصر از وسط این ترعه به سوی پارس روانه شدند چنانچه مرا میل بود.4
داریوش در این کتیبه از خلیج فارس به نام دریایی که از پارس می رود نام برده است و این نخستین مدرک تاریخی است که درباره خلیج فارس موجود است.اولین بار یونانی ها بودند که این خلیج را "پرسکوس سینوس" یا "سینوس پرسیکوس" که همان خلیج فارس است نامیدند.از آنجا که این نام برای اولین بار در منابع درست و معتبر تاریخی که غیر ایرانیان نوشته اند آمده است ، چنانچه یونانیان بودند که نخستین بار ، سرزمین ایران را نیز پارسه یا پرسپولیس یعنی شهر یا کشور پارسیان نامیدند.همچنین "فلاریوس آریانوس" مورخ دیگر یونانی در کتاب تاریخ سفرهای جنگی اسکندر از این خلیج به نام "پرسیکون کیت" که چیزی به جز خلیج فارس نیست نام میبرد.
اجمالا و چنانکه گفتیم یونانیان خلیج فارس را "Sinus Persicus" و رومیان "Mare Persicum" و عربها نیز قرنها آن را "الخلیج الفارسي" مینامیدند.در زیر به چند سند مهم تاریخی فهرست وار اشاره میشود:
در سنگ نبشته داریوش بزرگ هخامنشی در مصر متعلق به سال 518 تا 515 پیش از میلاد در عبارت "درایه تپه هچا پارسا آیی تی هنی" دریایی که از پارس می رود یا سر میگیرد نام دریای پارس آمده است.
بطلمیوس ، عالم و جغرافیدان مشهور قرن دوم میلادی در کتاب جغرافیای عالم که به زبان لاتین نگاشته شده از نام پرسیکوس سینوس به عنوان خلیج فارس یاد کرده است.
در سال 425 پیش از میلاد ، هرودوت مورخ مشهور یونانی در کتاب معروف تاریخ ، نام خلیج فارس را بحر احمر یا دریای سرخ نامیده است.
استرابون جغرافیدان مشهور قرن اول میلادی ، در کتاب خود و بطلمیوس جغرافیدان مشهور قرن دوم میلادی در کتاب جغرافیای عالم خود بارها نام خلیج فارس را به کار برده و استرابون محل زندگی قوم عرب را بین دریای سرخ و خلیج فارس گفته است.
در سال 1892 لرد کرزن وزیر خارجه انگلستان ، در کتاب ایران و قضیه ایران بارها به نام خلیج فارس اشاره کرده است.5
ویلیام راجز وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده امریکا ، در گزارش مورخ 1971 میلادی خود در مورد سیاست خارجی این کشور از نام خلیج فارس استفاده کرده است.
در فرهنگهایی که به زبانهای مختلف تدوین و چاپ شده است ، از جمله فرهنگهای آلمانی ، انگلیسی ، آمریکایی ، فرانسوی ، ترکی و... خلیج فارس را به همین نام آورده است.
ادامه در دانلود...
