مصاحبه با تلویزیون ملی ژاپن NHK

تاریخ:۱۳۹۱/۰۷/۰۵

مصاحبه نماینده مرکز مطالعات خلیج فارس با شبکه تلویزیون ملی ژاپن

*باعرض سلام لطفا خود را معرفی نموده ودررابطه با فعالیتها واهداف مرکز مطالعات به بینندگان توضیحاتی ارائه کرده واهمیت تنگه هرمز وخلیج فارس را عنوان نماييد.
من مسعود رضایی هستم پژوهشگر ارشد و قائم مقام مرکز مطالعات خلیج فارس.این مرکز در ماه مارس سال 2008 (اسفند 1378) پس از رایزنی های اعضایش با محافل دانشگاهی دائر گردید وهدف اولیه آن برخورد با جعل نام خلیج فارس در برخی محافل سیاسی که با اغراض سیاسی صورت گرفت انجام پذیرفت.هر چند که پس از مدتی وبه جهت پیشرفت هایی که نائل گردید، مجموعه خواستار بررسي ظرفیت های خاص ژئوپلتیک،ژئواستراتزیک وژئواکونومیک خلیج فارس شد.خليج فارس وتنگه هرمز از لحاظ انرژی دارای اهمیت بسیاری برای جهان هستند.خلیج فارس دارای 60 درصد منابع انرژی دنیاست و85درصد انرژی آن از طریق تنگه هرمز به سمت آسیا ،50 در صد به سوی اروپا و 30 درصد به سمت آمریکا صادر می شود.کشور عربستان سعودی با دارابودن بیش از250 میلیارد وایران با دارابودن 150 میلیارد بشکه ذخایر نفتی به ترتیب مقامهای اول و دوم را در منطقه خلیج فارس دارا می باشند. نفت خلیج فارس برای 50 سال آینده و همچنین گاز این منطقه برای بیش از 300 سال آینده موجود می باشد بنابراین تنگه هرمز همچنان موقعیت خاص استراتژیکی خود را دارا می باشد موسسه صلح ایالات متحده در ژانویه سال 2012 عنوان داشت که روزانه 17 میلیون بشکه نفت از طریق تنگه هرمز به جهان صادر می گردد بنابراین در یک ماه 500 میلیون بشکه و بطور کل در سال 2011، 6 میلیارد بشکه نفت از گذرگاه تنگه هرمز خارج گردیده است.مضاف بر این که روزانه 3.5 میلیارد فوت مکعب گاز توسط تانکرهای غولپیکر حمل گاز از مبادی این تنگه به کشورهای آمریکای شمالی،آسیا و اروپا صادر می گردد.البته ذخایر خلیج فارس تنها محدود به انرژی نشده بلکه دارای معادن وسیعی از سنگ آهن،خاک سرخ، مروارید وگوگرد می باشد.بنابراین با توجه به این شرایط می توان عنوان داشت که منطقه خلیج فارس در تمامی جهان یگانه می باشد.

*اهمیت تنگه هرمز برای کشور ایران در چه حدی می باشد؟
تنگه هرمز برای ایران دارای اهمیت بسیاری بوده و در اطراف این تنگه ما دارای جزیره های استراتژیک می باشیم.هرمز لارک قشم هنگام تنب بزرگ و ابوموسی نخستین خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می دهند دومین خط قوسی دفاعی ایران مربوط می شود به پایگاه های نظامی ایران در بندر بوشهر ، بندر عباس و بندرچابهار که نقش حمایت کننده از جزایر پیرامونی تنگه هرمز را ایفا می کنند اهمیت این بنادر به جهت حفظ بندر عباس بوده زیرا که بندر عباس در دهلیز جنوبی فلات ایران بوده و راه بندرعباس به کرمان یکی از مهمترین راه ها به جهت نفوذ به کشور ایران می باشد. چه ما علاقه مند باشیم یا نباشیم تنگه هرمز یکی از نقاط حساس ومهم جهان است بنابراین هر نوع حمل و نقلی از طریق این تنگه می بایست توسط کشور ایران و سایر کشورهای منطقه کنترل گردد نه کشورهای فرامنطقه ای.کشتیهایی که به داخل خلیج فارس می آیند از بالای تنبهای بزرگ و کوچک عبور می کنند حال اینکه در هنگام خروج ،گذار آنها ازمیان تنبهاست وشما باید بدانید که این رفت و آمدها تحت کنترل می باشند.

*از حضور نظامی ایران بگویید واینکه در حال حاضر چه کشورهایی از بعد نظامی در خلیج فارس حضور دارند؟
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی از جانب ایران مأمور حفظ امنیت خلیج فارس می باشد .آنها دارای یک ایستگاه در تنگه هرمز بوده و عبور و مرور آن را تحت نظر دارند البته سایر کشورهای فرامنطقه ای از قبیل انگلستان فرانسه و ایالات متحده در این ناحیه دارای حضور نظامی هستند.
*از دیدگاه شما ابعاد ژئوپلتیکی خلیج فارس دارای چه ترتیباتی می باشد؟
خلیج فارس بطور کل با چهار حوزه ژئوپلتیک در ارتباط بوده
حوزه شبه قاره در شمال شرق
حوزه ایران در شمال
حوزه عربستان سعودی در جنوب و حوزه میانرود (بین النهرین) در شمال غرب

درین بین دو حوزه شمال و جنوب در چند دهه گذشته در تقابل با یکدیگر بوده در بهترین شرایط با یکدیگر رقابت داشته و در بدترین شرایط روابطی چالش برانگیز با یکدیگر داشته اند .حوزه جنوب به رهبری عربستان خواستار حضور نیروهای فرامنطقه ای و به نوعی واگرایی در خلیج فارس می باشد و لیکن حوزه شمال به رهبریت ایران مخالف حضور و نفوذ عناصر خارج از منطقه و همگرایی میان عناصر منطقه می باشد.

*آیا ایران در صورت نیاز بر اثر فشارهای بین المللی ویا جنگ احتمالی اقدام به بسته نمودن تنگه هرمز خواهد کرد وبطور کل آیا ایران قادر به این عکس العمل می باشد؟
تنگه هرمز در خلیج فارس آبراهه ایست که دارای 40 کیلومتر عرض و 90 متر ارتفاع می باشد روزانه بین 20 تا 30 نفتکش از این تنگه عبور می کنند وزارت انرژی ایالات متحده عنوان داشته که این تنگه مهمترین گذرگاه نفتی جهان بوده است. بنابراین اگر این تنگه برای مدتی طولانی بسته شود اقتصاد جهانی سقوط خواهد کرد .. ما می توانین بحث نماییم که آیا ایران میتواند تنگه هرمز را انسداد نماید یا خیر.من دراین رابطه اظهارات مقامات ایرانی را عنوان نمی دارم بلکه تعدادی از اندیشکده های ایالات متحده از جمله موسسه واشنگتن،موسسه سیاست خاور نزدیک واشنگتن و پایگاه امریکن اسپکتیتورعنوان داشتند که ایران دارای قابلیت انسداد تنگه هرمز می باشد هر چند برای مدتی خاص ولیکن می تواند در روند فعالیت این تنگه اختلال ایجاد نماید.بنابراین بر اساس اصلی قدیمی انرژی می بایست از محلی که دارای امنیت کافی و وافی میباشد عبور نماید و البته به مقصدی که امنیت آن را تأمین می نماید ورود کند .

*دررابطه با جنگ احتمالی مابین کشورتان واسرائیل بگویید آیا به نظر شما این جنگ روی خواهد داد ودر صورت حمله ی اسرائیل عکس العمل ایران چه خواهد بود؟
در ارتباط با حمله رژیم اسرائیل به ایران و اظهارات مقامات این رژیم از قبیل آویگدور لیبرمن،بنیامین نتانیاهو و ایهود باراک در هفته های اخیر باید به شما بگویم که این رژیم قادر به حمله به ایران نمی باشد .ایران شهر غزه ویا جنوب لبنان نمی باشد که اسرائیل هرچند با حمله بدانها نتوانست به اهداف سیاسی و نظامی خود نائل گردد.حمله این رژیم به ایران نیازمند یک اجماع بین المللی وسیعی می باشد که البته با توجه به شرایط وخیم اقتصادی غرب وایالات متحده و اینکه این کشور در دهه گذشته دو جنگ خانمان سوز را آغاز نمود ودرحال حاضر درگیر انتخابات ریاست جمهوری خود است،به نظر نمی رسد که این اجماع با موفقیت روبرو گردد.به این دلایل من افقی را برای این حمله نمی بینم .یک مسئله مهم اینجاست که کشورهای غربی و اسرائیل بطور دقیق نمی دانند که واکنش ایران در برابر حمله احتمالی ایشان چیست.البته باید متذکر شد که هدف مقامات این رژیم از طریق پروژه ایران هراسی این است که اذهان جامعه خود را از مقولات داخلی منحرف نمایند مقولاتی از قبیل بحران داخلی و وضعیت بد اقتصادی ایشان .که البته دراین میان توفیقاتی نیز بدست آورده اند زیرا که شهروند اسرائیلی همه روزه که از خواب بیدار می شود یا انتظار شنیدن حمله ایران را دارد ویا انتظار شنیدن حمله اسرائیل. البته دراین راستا رژیم اسرائیل دارای نظرات یک دستی نبوده وچندی پیش 400 نفر از شهروندانش خواستار عدم طبعیت خلبانان اسرائیلی در بمباران ایران در یک حمله ی احتمالی گردیدند.واكنش ايران در قبال حمله احتمالي تنها مانور در زمینه تنگه هرمز نمی باشد.ما دارای پراکسی هایی در محدوده اسرائیل هستیم از قبیل حزب الله و حماس که قابلیت پشتیبانی ایران را دارا هستند.من به یکی دو مورد نظرتون رو جلب کردم ولیکن واکنشهای ایران می تواند گزینه های متفاوتی باشد.مسئله اساسی اینجاست که ما می دانیم که اسرائیل به چه ترتیب واز چه راه هایی قصد حمله به ایران را دارد ولیکن غرب و اسرائیل نمی دانند که واکنش ایران در قبال این حمله دقیقا به چه نحوی می باشد وطبیعتا ً لازم هم نیست که دانسته شود.

*میتوانید بگویید که ایران در صورت لزوم دقیقا وبه چه صورتی اقدام به انسداد تنگه هرمز خواهد کرد؟
هیچ کشوری سیاست دفاعی خودش رو ابراز نمی کند و ایران هم ازین قاعده مستثناء نیست. من امیدوارم که آینده خاور میانه عاری از سلاحهای هسته ای خواهد بود والبته این بدین منزله هست که اسرائیل دست از سلاحهای هسته ای خود بردارد .البته شواهدی دال بر برخورد نظامی درآینده نزدیک یا دور موجود نیست.به هر روی در 20 ژوئیه 1974 قراردادی مابین ایران و سلطان نشین عمان منعقد گردید که در پی آن ایران دارای مالکیت سیاسی و جغرافیایی بر بخش اعظم تنگه هرمز می باشد وبر طبق قوانین دریایی سرزمینی کشورهای ساحلی میتوانند 12 مایل از خط مبدأ خود به سمت دریا را در اختیار داشته باشند بنابراین ایران می تواند بصورت قانونی کنترل 12 مایلی خود را در تنگه هرمز داشته باشد این به این معنی است که ایران قانونا ً قادر به بستن تنگه هرمز می باشد پس اگر یک کشتی یا هر عنصر دیگر که از تنگه هرمز بگذرد و ایران احساس نماید که این عنصر امنیت ملی آن را به مخاطره بیاندازد می تواند در برابرش واکنش نشان دهد.حال اینکه واکنشهای ایران در این رابطه به چه ترتیبی می باشد این مقوله ای دیگر است.من فکر میکنم که بزرگان نظامی و سیاسی دو طرف دارای آنچنان عقلانیتی می باشند که مسائل خود را از طریق سیاسی حل نمایند تا اینکه بخواهند بادست زدن به اقدام نظامی بزرگترین جنگ را پس از جنگ دوم جهانی رقم بزنند.

*نظر شما در ارتباط با اقدامات کشور امارات متحده عربی در جهت تغییر گذار انرژی درخلیج فارس از طریق احداث خط لوله چیست؟ آیا این به منزله کاهش اهمیت تنگه هرمز نمی تواند باشد؟
اقدامات اخیر دولت امارات متحده عربی در راستای دور زدن تنگه هرمز و احداث خط لوله نفتی چندان مقرون به صرفه نبوده واز لحاظ اقتصادی سود آنچنانی ندارد. اگر این مقوله دارای برد زیادی می بود بنابراین کشور آمریکا و سایر کشورهای جنوبی خلیج فارس زودتر از این زمان اقدام به انجام چنین پروژه ای می نمودند در حال حاضر از خط لوله امارات روزانه تنها یک و نیم میلیون بشکه نفت عبور می کند که قابل قیاس با عبور روزانه نفت از تنگه هرمز نمی باشد.من فکر می کنم این رفتار تنها تقابلی باشد در برابر ایران واینکه امکان دارد که این کشور تنگه هرمز را انسداد نماید.

*دیدگاه شما در ارتباط با سیر پیشرفت در آینده منطقه خلیج فارس چیست؟
وقایعی که تحت عنوان بهار عربی شناخته می شود به آن معنی در سواحل جنوبی خلیج فارس روی نداده است تنها بحرین وبخش شرقی عربستان سعودی تحرکاتی را تجربه نموده اند.من معتقدم سیر پیشرفت وقایع آینده در منطقه به سمت یک مجموعه ی امنیتی منطقه ای خواهد رفت هر چند که این امر را نه در آینده ای نزدیک در بلکه در آینده ای دور پیش بینی می نمایم.یک مجموعه ی امنیتی منطقه ای دارای یک سری عناصرمی باشد که عبارتند از وجود دو کشور تأثیر گذار درمنطقه،وجود مرزهای نزدیک،وجود الگوهای دوستی و دشمنی،وابستگی متقابل امنیتی میان اعضا واستقلال نسبی از سایر مجموعه ها . ولیکن نه در آینده ی نزدیک.من معتقدم نه ما و نه کشورهای غربی قصد اقدام نظامی گرایانه در منطقه را نداشته زیرا که این امر نه به نفع ایران و نه به نفع ایشان می باشد.